اختلال استرس پس از سانحه یا  PTSDچیست؟

وقتی فرد دچار سانحه یا یک رویداد پر از استرس و تنش قرار می گیرد، دچار ترس شدید و درماندگی شده و مکررا رویداد را تجربه کرده و تلاش میکند که از یاد آوری این رویداد پر از استرس اجتناب کند. ولی تجربه این رویداد مدام در بیداری و خواب تکرار می شود. استرس یا رویداد ها میتواند شامل جنگ یا تصادف شدید یا تجاوز یا آدم ربایی یا فجایع طبیعی یا بیماری تهدید کننده حیات و صعب العلاج و یا درگیری و نزاع های خشن باشد. استرس ها در زن و مرد متفاوت است و در زنها بیشتر تجاوز ایجاد ptsd میکند و در مردان جنگ بیشتر ایجادکننده این اختلال است. میانگین شیوع این اختلال ۹ تا ۲۵ درصد است. که در زنان شایعتر از مردان است. دکتر فرزانه کرمی به عنوان بهترین دکتر افسردگی در اصفهان در این مقاله به بررسی اختلال استرس پس از سانحه پرداخته است. تا انتها با ما همراه شوید.

بررسی ویژگی های اختلال استرس پس از سانحه

اختلال استرس پس از سانحه

1. در هر سنی ممکن است دیده شود اما شایعترین سن بزرگسالی است.
2. در افراد مجرد، مطلقه، بیوه، سطح اقتصادی اجتماعی پایین بیشتر شایع است ولی هرکسی میتواند به این اختلال مبتلا شود و هیچکس از آن در امان نیست.
3. مهمترین عوامل ایجاد کننده این اختلال شدت، مدت، نزدیکی فرد با حادثه آسیب رسان است ولی عوامل ژنتیکی نقش مهمی در این اختلال دارند.
4. اختلال استرس پس از سانحه همراهی زیادی با سایر اختلالات اعصاب و روان دارد.
5. اختلال افسردگی، اختلالات اضطرابی، بیماری دوقطبی، مشکلات مصرف مواد از اختلالات همراه با اختلال استرس پس از سانحه دیده میشود.
6. اگر فردی مبتلا به اختلالات اعصاب و روان باشد احتمال اینکه بدنبال رویداد و یا حادثه ای دچار اختلال استرس پس از سانحه شود بیشتر است.
7. هر سانحه یا رویدادی برای همه افراد اختلال استرس پس از سانحه ایجاد نمی کند ولی الزاما همه افراد دچار این اختلال یک استرس شدید یا رویداد و حادثه ای داشته اند یعنی استرس لازم است ولی کافی نیست.
8. واکنش فردی که دچار استرس شده بشکل ترس یا وحشت شدید است و علائمی که از نظر فیزیولوژی ایجاد میشود شدت دارد.

عوامل خطر در ایجاد این اختلال:

برخی عوامل مانند داشتن سابقه آسیب در دوران کودکی می تواند در بروز این استرس نقش داشته باشد. برخی افراد دارای صفات شخصیتی مانند اختلال شخصیت پارانویید یا بدگمان، وابسته، صداجتماعی و مرزی ممکن است بیشتر از سایر افراد در معرض چنین اختلالی قرار داشته باشند. همانطور که پیشتر به آن اشاره شد در زن ها بیشتر از مردان شایع است و عدم ساپورت کافی از طرف خانواده و دوستان و آشنایان نیز می تواند سبب بروز استرس سانحه شود. عوامل ژنتیکی و آسیب پذیری ارثی، تغییرات پر استرس در زندگی یا مصرف الکل هم ممکن است در بروز PTSD موثر باشد.
افرادی که دچار سوانح خاص مانند زلزله، آتش سوزی شدید، غرق شدن و… شده اند نسبت به سایر افراد بیشتر مستعد استرس سانحه هستند.

بیشتر بخوانید: سندرم خستگی مزمن چیست؟

علایم بالینی موثر در بروز این اختلال:

افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه در ۳ حوزه علائم دارند که به شکل علایم مزاحم و آزاردهنده به دنبال استرس ایجاد شده و انگار واقعا دوباره رویداد تکرار می شود. فرد از محرکهای مرتبط با استرس دوری و اجتناب میکند و مجددا با یادآوری استرس همان علائمی که در حین وقوع استرس داشته است را تجربه میکند مثل تپش قلب، از جا پریدن و ….

این افراد دچار بی لذتی ، کند شدن عاطفه، دل گسستگی و کوتاه شدن آینده می شوند. همچنین دارای اختلال خواب، تحریک پذیری، گوش به زنگی شدید نیز می باشند. بعضی از وقایعی که ایجاد اختلال استرس پس از سانحه کرده مثل جنگ خلیج فارس، یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱، جنگ عراق و افغانستان، سونامی ۲۰۰۴ اندونزی، طوفان کاترینا، زلزله ۲۰۱۰ ژاپن و…. می باشد. مدت زمان داشتن این علائم باید بیش از یک ماه باشد. چون بیماران واکنشهای پیچیده ای در برابر رویداد دارند حتما درمانگر باید سایر اختلالات روانپزشکی را مد نظر قرار دهد و بعد تشخیص گزاری کند. در صورتی که خودتان دچار چنین علائمی هستید یا کسی را میشناسید با یک متخصص اعصاب و روان در اصفهان تماس بگیرید و علائم را با وی در میان بگذارید.

گاهی بیماریهای جسمی مثل ضربه به سر هم میتواند شبیه این علائم را ایجاد کند. تشنج یا صرع، مصرف الکل یا سایر مواد هم علائمی شبیه این اختلال ایجاد می کنند. گاهی بعضی از علایم این اختلال با حمله هراس یا پانیک و اختلال اضطراب فراگیر مشترک هست و تشخیص گزاری مشکل می شود.

روش های درمان:

اگر فردی مبتلا به ptsd باشد و درمان نکند ۳۰درصد ممکن است بهبودی ایجاد شود ولی ۴۰ درصد علائم خفیف ادامه دار شده و ۲۰درصد علائم متوسط تا آخر عمر باقی می ماند و ده درصد هم بدتر می شوند. یکسری فاکتورها در بهبود این اختلال اهمیت دارد مثل حمایت خوب و کامل افراد خانواده و آشنایان و دوستان فرد اسیب دیده، داشتن یا نداشتن سابقه اختلالات روانپزشکی قبلی، بودن یا نبودن مشکلات جسمی در فرد، مصرف یا عدم مصرف مواد. افراد مسن و کودکان بیشتر در معرض ایجاد اختلال در مقابل با یک رویداد پر استرس هستند.

روند درمان اختلال ptsd:

حمایت و تشویق بیمار برای بازگو کردن رویداد آسیب زا توسط درمانگر بسیار کمک کننده است و وقتی فرد دچار علایم میشود به وی آموزش آرام سازی و…. داده می شود. اگر بیمار دوست ندارد که راجع به رویداد صحبت کند درمانگر یا خانواده نباید اصرار کنند چون ممکن است علائم وی بیشتر شود. داروهای آرام بخش و خواب آور کمک کننده است. درمانهای دارویی را نیز دست کم نگیرید چون علایم ناشی از این اختلال را کاهش می دهد. داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین بعلت تحمل خوب توسط بیمار و کم عارضه بودن خط اول درمان در PTSD می باشند. لازم به ذکر است گاهی نیاز است درمان دارویی طولانی مدت انجام شود تا سلامتی کامل به بیمار باز گردد.

سایر روشهای درمانی:

به جز موارد بالا روش های دیگری هم برای درمان این اختلال وجود دارد که در ادامه به آن پرداخته شده است.

روان درمانی روان پویشی: با بازسازی واقعه آسیب زا چون فرد از نظر هیجانی تخلیه می شود اثر درمانی دارد رفتار درمانی، شناخت درمانی، هیپنوتیزم.

حساسیت زدایی و بازپردازش حرکات چشم EMDR: یکی از روش های نوین در درمان، روان درمانی می باشد که بیمار حین اینکه تصویری از آسیب را در ذهن خود دارد روی حرکات انگشت درمانگر تمرکز می کند و چون آرام سازی عمیق انجام شده فرد میتواند رویداد را بینش یابی کرده و علائم برطرف می شود.
گروه درمانی: شریک شدن در آسیبهای افرادی که تجربه آسیب دارند و حمایت از یکدیگر در گروه کمک کننده است مثل سربازان جنگ و بازماندگان جنگ
خانواده درمانی: به عنوان دوستان و خانواده وی اصلا نباید عوامل بیماری را به وی یاد آوری کنید. برعکس سعی کنید با همراهی وی در این مسیر احساس آرامش و حمایت را به او القا کنید.

ضروری است اگر فرد خطر خودکشی دارد یا علایم شدید باشد باید در بیمارستان بستری و درمان شود.

شاید این مطلب هم برایتان مفید باشد: اختلالات افسردگی چیست؟